Τα τελευταία χρόνια γίνονται σοβαρές προσπάθειες να αναβιώσουν τα παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε πολλά μέρη της χώρας. Ενα πραγματικό ψηφιδωτό ιστορίας και λαογραφίας του παρελθόντος ζωντανεύει ξανά ...Οι Αποκριές είναι η περίοδος των τριών εβδομάδων πριν από την Καθαρή Δευτέρα οπότε αρχίζει και η μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Αποκριά (αποκρεά) σημαίνει αποχή από το κρέας. Επίσης, κατά μία εκδοχή, η λατινογενής λέξη «Καρναβάλι» αποτελείται από τις λέξεις carne = κρέας και vale = χαιρετώ.
Οι μελετητές συμφωνούν πως οι ρίζες των εθίμων της Αποκριάς βρίσκονται στην αρχαιότητα. Στις πομπές που γίνονταν κατά τη διάρκεια των Ελευσινίων Μυστηρίων (που μαζί με τα Διονύσια ήταν οι πρόγονοι του σημερινού καρναβαλιού), για να μεταφερθεί το Ιερό Πέπλο της Αθηνάς στον Παρθενώνα, μέσω της Ιεράς Οδού. Παρήλαυνε επίσης και μια μικρογραφία Ιερού Πλοίου (Πάραλος, Σαλαμινία) πάνω σε ρόδες.
Σε αρχαία αγγεία συναντάμε παράσταση του Διονύσου που κάθεται πάνω σε ένα τέτοιο πλοίο. Ετσι, κατά την άλλη εκδοχή, η λέξη Καρναβάλι προέρχεται από τις λατινικές λέξεις «carrus navalis», που σημαίνει ναυτικό αμαξίδιο.
Μέχρι πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Αποκριά γιορταζόταν στην Ελλάδα με παρέες μεταμφιεσμένων που κυκλοφορούσαν στους δρόμους τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια. Το κέφι ήταν πηγαίο και άφθονο. Ομως αυτά χάθηκαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό και επικράτησαν τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις με αποκριάτικες στολές και άρματα.
Το μεγαλύτερο καρναβάλι στην Ελλάδα γίνεται στην Πάτρα. Οι εκδηλώσεις αρχίζουν κάθε χρόνο στις 17 Ιανουαρίου και λήγουν την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς με το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου και τη μεγάλη παρέλαση. Ας δούμε τι γίνεται και στην υπόλοιπη επικράτεια.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ-ΡΕΘΥΜΝΟ
Κανταδόροι με κιθάρες, μαντολίνα και παλιές μελωδίες. Οι μασκαράδες θα περάσουν από τη Μεγάλη Πόρτα και θα χορέψουν στους δρόμους της «Μικρής» και της «Μεγάλης» αγοράς, με τους ρυθμούς της φιλαρμονικής. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις κορυφώνονται με τη μεγάλη παρέλαση στην παραλιακή λεωφόρο Σ. Βενιζέλου με κατάληξη την Πλατεία Αγνώστου Στρατιώτη, για γλέντι, χορό και αποχαιρετισμό του καρναβαλιού. Την Καθαρή Δευτέρα στα χωριά Μέρωνα και Μελιδόνια αναβιώνουν έθιμα όπως το κλέψιμο της νύφης, ο «Καντής», το μουντζούρωμα, τα οποία, σε συνδυασμό με το καλό κρασί και τους ήχους της λύρας, αποτελούν μια μοναδική εμπειρία.ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ-ΚΑΡΠΑΘΟΣ
Την Καθαρή Δευτέρα λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.
ΛΕΡΟΣ
Οι Αποκριές γιορτάζονται με τις «καμουζέλες», μασκαράτες, και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαικτικά στιχάκια τα οποία απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στη Σύμη.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΙΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ-ΝΑΞΟΣ
Στη γενέτειρα του Διονύσου ο εορτασμός ξεκινά το πρώτο Σάββατο της Αποκριάς με το σφάξιμο των χοίρων. Το μεσημέρι της τελευταίας Κυριακής, στην Απείρανθο εμφανίζονται οι «κουδουνάτοι». Αυτοί φορούν κάπα και κουκούλα, γυρνούν το χωριό κάνοντας θόρυβο και προκαλούν με άσεμνες εκφράσεις. Οι ίδιοι κρατούν «σόμπα», ξύλο που παραλληλίζεται με τον διονυσιακό φαλλό. Μαζί τους μπλέκονται ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα». Στις αποκριάτικες εκδηλώσεις των «Κουδουνάτων» μπορεί κανείς να δει το «γάμο της νύφης», το «θάνατο», την «ανάσταση του νεκρού» και το «όργωμα».
Την Καθαρή Δευτέρα στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο, Λιβάδια κ.α. οι κάτοικοι ντύνονται «Κορδελάτοι» ή «Λεβέντες», γιατί στο φέσι και στους ώμους έχουν κορδέλες. Οι Κορδελάτοι είναι φουστανελοφόροι και η δεύτερη ονομασία τους «Λεβέντες» αποδίδεται στους πειρατές. Από κοντά τους ακολουθούν και οι ληστές, οι «Σπαραρατόροι», που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στο χορό και στο γλέντι, που κρατάει ώς το πρωί.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ-ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών, με τη συμπαράσταση του Δήμου Καλαμάτας, οργανώνει την ημέρα των Απόκρεω το καθιερωμένο «Γαϊτανάκι» στην Κεντρική Πλατεία. Προηγείται η παρέλαση της Φιλαρμονικής Καλαμάτας.
Αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου: Ο Μορφωτικός Σύλλογος οργανώνει ένα αποκριάτικο πανηγύρι. Η γαμήλια πομπή θα ξεκινήσει από τα Γραφεία του Συλλόγου με παραδοσιακή μουσική από αντίστοιχα όργανα. Οσοι συμμετέχουν είναι μεταμφιεσμένοι και όλοι συναντώνται στην Πλατεία Ανατολικού Κέντρου, όπου ακολουθεί λαϊκό γλέντι με χορό, τραγούδι και φαγητό.
ΜΕΘΩΝΗ
Εδώ αναβιώνει «του Κουτρούλη ο γάμος». Καρναβάλι - γάμος που κρατάει από τον 14ο αιώνα. Στις μέρες μας, το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άντρες, που μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου γίνεται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο. Διαβάζεται το προικοσύμφωνο και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.
ΜΕΣΣΗΝΗ
Κάθε χρόνο γίνονται στη Μεσσήνη εορταστικές καρναβαλικές εκδηλώσεις με αποκορύφωσή τους το διήμερο της Κυριακής της Τυροφάγου και της Καθαρής Δευτέρας. Οι εκδηλώσεις αυτές χρονολογούνται, σύμφωνα με την παράδοση, από τα πρώτα χρόνια αμέσως μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό. Εχουν έντονο παραδοσιακό χρώμα και περιλαμβάνουν τα εξής:
Κυριακή της Τυροφάγου: Κυκλοφορία μεταμφιεσμένων με τη συνοδεία λαϊκών οργάνων και τη συμμετοχή της Δημοτικής Φιλαρμονικής. Το βράδυ της ίδιας ημέρας αναβιώνει το παλαιό και γραφικότατο έθιμο της «φωτιάς», μοναδικό στην Ελλάδα. Οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές σε διάφορες γειτονιές της πόλης, γύρω από τις οποίες κυριαρχεί το γλέντι και ο χορός μέχρι το πρωί, γίνεται αναπαράσταση παλαιών εθίμων και ιστοριών από τους ντόπιους.
Καθαρή Δευτέρα: Το πρωί, στη θέση «Κρεμάλα», γίνεται η αναπαράσταση της εκτέλεσης μιας γερόντισσας της Μεσσήνης, της γριάς Συκούς, που κατά την παράδοση, αλλά και με ιστορική τεκμηρίωση, κρεμάστηκε στη συγκεκριμένη τοποθεσία της πόλης με εντολή του Ιμπραήμ Πασά, επειδή είχε το θάρρος, εξηγώντας του ένα όνειρο που είχε δει, να του πει ότι η εκστρατεία του και ο ίδιος θα είχαν οικτρό τέλος από την αντίδραση και το σθένος των επαναστατημένων Ελλήνων.
Η αναπαράσταση γίνεται με την κατασκευή κρεμάλας και το στήσιμο θεατρικής σκηνής δίπλα της, όπου παιδιά του Πολιτιστικού Συλλόγου με ανάλογες ενδυμασίες και εξοπλισμό παίζουν από την αρχή ώς το τέλος το δράμα της γριάς Συκούς. Μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να «κρεμαστεί» από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας γίνεται η παρέλαση με μαζορέτες, άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους και χορευτικά συγκροτήματα.
ΠΑΤΡΑ
Το Καρναβάλι της Πάτρας αποτελεί τη σημαντικότερη εκδήλωση της περιοχής και μία από τις κορυφαίες της χώρας. Περιλαμβάνει πάρα πολλές εκδηλώσεις όπως: «Ειδώματα», «Baby rally», «Μπουρμπούλια», «Φεγγάρια», ποδαράτη νυχτερινή παρέλαση την παραμονή της τελευταίας Κυριακής. Κατά την προ-τελευταία εβδομάδα διοργανώνεται ένα διαρκές τετραήμερο εκδηλώσεων, που αρχίζουν από την Τσικνοπέμπτη και αποτελούν την πρώτη μεγάλη κορύφωση των αποκριάτικων εκδηλώσεων. Την τελευταία εβδομάδα έχουμε τη γνωστή κατάληξη των καρναβαλικών εκδηλώσεων με κορυφαίες στιγμές αυτές των δύο παρελάσεων. Οι δύο παρελάσεις γίνονται η μεν μία το Σάββατο και είναι νυκτερινή, η δε άλλη την Κυριακή το μεσημέρι.Σ' αυτές παίρνουν μέρος πάνω από τριάντα χιλιάδες άτομα, τα περισσότερα από τα οποία είναι μέλη των Γκρουπ του Κρυμμένου Θησαυρού. Την παρέλαση παρακολουθούν περισσότερα από 300.000 άτομα, ενώ για περίπου 48 ώρες η πρωτεύουσα της Αχαΐας μετατρέπεται σε κέντρο του κεφιού.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ-ΖΑΚΥΝΘΟΣ
Παραδοσιακός ντελάλης γυρίζει το νησί και διαλαλεί το πρόγραμμα του καρναβαλιού. Σε όλη τη διάρκεια της Αποκριάς διοργανώνονται χοροί, παρελάσεις, μασκαράτες, ενώ θεατρικές ομάδες παίζουν στις πλατείες και στους δρόμους. Τις Κυριακές των Απόκρεω και της Τυρινής γίνεται η περιφορά του Καρνάβαλου με τη συνοδεία αρμάτων από όλες τις περιοχές του νησιού. Οι εκδηλώσεις κλείνουν με την πολύ διασκεδαστική «Κηδεία της Μάσκας». Μια αναπαράσταση - παρωδία κηδείας με πολύ γέλιο, όπου τη θέση του νεκρού παίρνει ο Καρνάβαλος, ενώ ακολουθούν οι θλιμμένοι συγγενείς, με απερίγραπτη εξέλιξη. Το καρναβάλι δεν περιορίζεται μόνο στην πόλη, αλλά μεταφέρεται και σ' όλα τα χωριά του νησιού.
ΚΕΡΚΥΡΑ
Ο Ντελάλης το πρωί, με σαλπιγκτές και τυμπανιστές, θα διαβεί τους δρόμους της πόλης για να αναγγείλει τον ερχομό του Σιόρ Καρνάβαλου. Η μεγάλη πομπή, με άρματα, φιλαρμονικές και μασκαρεμένες συντροφιές, κατευθύνεται στην Κάτω Πλατεία για το καθιερωμένο γλέντι.
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς η παρέλαση του Σιόρ Καρνάβαλου, αφού διαβεί το Σαρρόκο, την οδό Γ. Θεοτόκη, τις Κάρντε Λάκουες, θα τερματίσει στην Κάτω Πλατεία όπου θα γίνει το κάψιμό του.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ-ΑΜΦΙΣΣΑ
Οι θρύλοι για τα «στοιχειά» είχαν μεγάλη διάδοση στην περιοχή. Λέγεται πως τα «στοιχειά» αποτελούν ψυχές σκοτωμένων ανθρώπων ή ζώων που τριγυρίζουν στην περιοχή. Το σπουδαιότερο στοιχειό που είναι συνδεδεμένο με την παράδοση είναι το στοιχειό της «Χάρμαινας». Αυτό αγαπούσε και προστάτευε τους Ταμπάκηδες (βυρσοδέψες), τους οποίους η δουλειά τούς ανάγκαζε να βρίσκονται στη Βρύση νύχτα - μέρα.Πολλοί ορκίστηκαν πως είδαν το στοιχειό να τριγυρίζει τη νύχτα σ' όλη τη συνοικία, να καταλήγει στην πηγή του νερού και να χάνεται. Ακόμη διηγούνται οι πιο παλαιοί πως το στοιχειό της Χάρμαινας έβγαινε κάθε Σάββατο βράδυ, κατέβαινε από της «Κολοκυθούς το Ρέμα» και γύριζε στους δρόμους μουγκρίζοντας και σέρνοντας αλυσίδες. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει στην Αμφισσα ο θρύλος του «στοιχειού». Από τη συνοικία Χάρμαινα, όπου βρίσκονται τα παλιά Ταμπάκικα, και τα σκαλιά του Αη Νικόλα κατεβαίνει το «στοιχειό» και μαζί ακολουθούν εκατοντάδες μεταμφιεσμένοι. Στο ιστορικό μεγάλο καφενείο της πόλης γίνονται συζητήσεις σατιρικού περιεχομένου για τους θρύλους και τα στοιχειά.
ΓΑΛΑΞΙΔΙ
Οταν ανοίξει το Τριώδιο, όλοι σχεδόν οι κάτοικοι του Γαλαξιδίου κυκλοφορούν μεταμφιεσμένοι με αποκριάτικα κοστούμια στους δρόμους και στα καταστήματα.Ενα από τα καθιερωμένα έθιμα της πόλης είναι το έθιμο της Καθαρής Δευτέρας, το άναμμα φωτιάς σε πλατείες και δρόμους, με μουσική, φαγητό, χορό και γλέντι.
Στο Γαλαξίδι, την Καθαρή Δευτέρα δεν παίζουν με σερπαντίνες και χαρτοπόλεμο, αλλά παίζουν «αλευροπόλεμο» με βασικό υλικό το αλεύρι. Αυτό το έθιμο διατηρείται από το 1801. Εκείνα τα χρόνια, παρόλο που το Γαλαξίδι τελούσε υπό την τουρκική κατοχή, όλοι οι κάτοικοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν και να χορέψουν σε κύκλους. Ενας κύκλος για τις γυναίκες, ένας για τους άντρες. Φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα. Στο μουντζούρωμα συμμετέχουν όλοι, ανεξαιρέτως ηλικίας.
ΘΗΒΑ
Αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου, κάθε Καθαρή Δευτέρα.Είναι ένα έθιμο που φθάνει στις ημέρες μας περίπου από το 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών.
Οι Βλάχοι, δηλ. οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ηπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος νοτιότερα.
Το θέαμα είναι έξοχο, η γαμήλια πομπή πολύχρωμη, η μουσική που τη συνοδεύει (πίπιζες, νταούλια κ.ά.) εξαιρετικά ζωντανή.
Οι εορτασμοί ξεκινούν την Τσικνοπέμπτη το βράδυ και το αποκορύφωμα είναι το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς (Κυριακή της Τυρινής και Καθαρή Δευτέρα).
ΛΙΒΑΔΕΙΑ
Την τελευταία Κυριακή των Απόκρεω, η ομάδα πολιτών «Φίλοι του Καρναβαλιού της Λιβαδειάς» οργανώνει κάθε χρόνο το «Γαϊτανάκι» με την υποστήριξη του Δήμου Λιβαδειάς. Πρόκειται για παράδοση που τηρούνταν μέχρι και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Λιβαδειά και η οποία αναβιώνει τα τελευταία χρόνια. Η αναβίωση ακολουθεί πιστά την παράδοση: Οι γείτονες στις συνοικίες της πόλης προετοιμάζουν το Γαϊτανάκι τους μαζί με άρματα και μασκαράτες και παρελαύνουν προς την κεντρική πλατεία όπου πλέκονται τα Γαϊτανάκια.ΣΚΥΡΟΣ
Με την αρχή του Τριωδίου και κάθε Σαββατοκύριακο των ημερών της Αποκριάς, το έθιμο του νησιού θέλει τον «γέρο» και την «κορέλα» να βγαίνουν στους δρόμους και να δίνουν μια ξεχωριστή εικόνα των ημερών. Ο «γέρος» φοράει χοντρή μαύρη κάπα, άσπρη υφαντή βράκα και έχει στη μέση του 2 - 3 σειρές κουδούνια, το βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει και τα 50 κιλά. Το πρόσωπό του καλύπτεται από προβιά μικρού κατσικιού και, περπατώντας με χορευτικό ρυθμό, καταφέρνει να ηχούν μελωδικά τα κουδούνια που φοράει.
Η «κορέλα», η ντάμα του γέρου, είναι ντυμένη με παραδοσιακά σκυριανά ρούχα, με κυρίαρχο χρώμα το άσπρο σε πλήρη αντίθεση με το μαύρο χρώμα του «γέρου», έχοντας και αυτή καλυμμένο το πρόσωπό της. Το δίδυμο αυτής της σκυριανής Αποκριάς συνοδεύει πολλές φορές και ο «φράγκος». Αυτός ο μασκαράς, ντυμένος με παραδοσιακά ρούχα του νησιού αλλά και παντελόνι, σατιρίζει εκείνους τους Σκυριανούς που έβγαλαν τις βράκες και φόρεσαν παντελόνια (φράγκικα).
Μια άλλη εκδήλωση της σκυριανής Αποκριάς είναι η «τράτα», που είναι αναπαράσταση ναυτικής ζωής, όπου ψαράδες στην πλειονότητά τους σατιρίζουν έμμετρα καταστάσεις και γεγονότα που αφορούν στην κοινωνική ζωή στην Ελλάδα γενικότερα. Την Καθαρή Δευτέρα, σχεδόν όλοι οι Σκυριανοί με παραδοσιακές τοπικές στολές κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού και χορεύουν και τραγουδούν σκυριανά τραγούδια.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ-ΤΥΡΝΑΒΟΣ
Πιστοί στην παράδοση οι κάτοικοι του Τυρνάβου, την Τρίτη, πριν από την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, ξεκινούν τις εκδηλώσεις προς τιμήν του Διονύσου, που κορυφώνονται την Καθαρή Δευτέρα με το «Μπουρανί» (χορτόσουπα χωρίς λάδι). Γύρω από την προετοιμασία του στήνεται ολόκληρο το σκηνικό του παιχνιδιού με φαλλικά σύμβολα και τολμηρά πειράγματα από τους «μπουρανίδες».
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ-ΑΡΤΑ
Κάθε χρόνο γίνεται το Καρναβάλι Γυναικών. Είναι μια εκδήλωση που οργανώνεται από ομάδες γυναικών (αποκλειστικά). Κάθε Τετάρτη πριν από τις Αποκριές κάνουν παρέλαση στον κεντρικό δρόμο της πόλης (οδός Σκουφά), ντυμένες με αποκριάτικες στολές, για να καταλήξουν σε κάποιο από τα κέντρα της πόλης για ξεφάντωμα.
ΙΩΑΝΝΙΝΑ
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς γιορτάζονται οι «Τζαμάλες», δηλαδή μεγάλες φωτιές, όπου οι μεταμφιεσμένοι χορεύουν σε διπλές και τριπλές σειρές γύρω τους.
Οι εκδηλώσεις του Καρναβαλιού κορυφώνονται στην κεντρική πλατεία των Ιωαννίνων, όπου στήνεται και το περίφημο γαϊτανάκι.
ΠΡΕΒΕΖΑ
Κι εδώ κάθε χρόνο πραγματοποιείται το Καρναβάλι των Γυναικών. Είναι ένα έθιμο πολλών δεκαετιών, που απαιτεί συμμετοχή μόνο γυναικών. Την Τσικνοπέμπτη γίνεται παρέλαση των γυναικών που συμμετέχουν, καθώς και αρμάτων.
Επίσης ο Δήμος Πρέβεζας γιορτάζει τα Κούλουμα την Καθαρή Δευτέρα με εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν μουσική, χορό, σαρακοστιανά εδέσματα κ.ά., στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου Πρέβεζας.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΓΡΕΒΕΝΑ
Ονομαστά είναι τα «Λαγκοτσάρια» κατά τη διάρκεια των οποίων ομάδες μεταμφιεσμένων ανάβουν φωτιές και χορεύουν.
ΚΟΖΑΝΗ
Η κοζανίτικη Αποκριά είναι το πιο γνήσιο, λαϊκό και αυθεντικό έθιμο της πόλης. Ενα ζωντανό έθιμο που στηρίζεται στην αυθόρμητη συμμετοχή των κατοίκων, αναβιώνοντας μια παράδοση οι ρίζες της οποίας χάνονται στα βάθη του χρόνου. Οι εκδηλώσεις χαρακτηρίζονται από ατμόσφαιρα ευθυμίας, σάτιρας, γέλιου και χορού στους δρόμους και στις πλατείες.«Οι Φανοί» είναι μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις διάφορες γειτονιές της Κοζάνης και οι ντόπιοι τραγουδούν αποκριάτικα τραγούδια (στο τοπικό ιδίωμα), που σατιρίζουν καταστάσεις και πρόσωπα. Κατά τη διάρκεια του δωδεκαήμερου, κάθε μέρα μια γειτονιά ανάβει τον δικό της «Φανό», ενώ το βράδυ της Κυριακής (της Μεγάλης Αποκριάς) ανάβουν όλοι οι «Φανοί» σ' όλες τις γειτονιές και η πόλη ζει ένα ξέφρενο παραδοσιακό γλέντι ώς το πρωί.
ΦΛΩΡΙΝΑ
Κάθε χρόνο οργανώνονται και πραγματοποιούνται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση οι αποκριάτικες εκδηλώσεις του Ξινού Νερού, που διαρκούν πέντε ημέρες. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν παραδοσιακούς χορούς, χορό μεταμφιεσμένων, παρέλαση αρμάτων και πεζοπόρων. Κορυφώνονται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρή Δευτέρα το πρωί, στην τοποθεσία «Πεύκα» γίνεται το πέταγμα του χαρταετού. Η όλη εκδήλωση συνοδεύεται από λαϊκή ορχήστρα.
Ο κόσμος, στην όμορφη αυτή τοποθεσία, έχει την ευκαιρία να απολαύσει την παραδοσιακή λαγάνα, τη φασολάδα, το χαλβά και το κρασί, τα οποία προσφέρονται δωρεάν σε όλους.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΣΟΧΟΣ
Οι «Κουδουνοφόροι Τράγοι», από αιώνες πριν μέχρι και σήμερα, την περίοδο της Αποκριάς γεμίζουν τους δρόμους του Σοχού, αναστατώνουν γη και ουρανό, προκαλούν τη φύση και την κοινωνία. Ομάδες μεταμφιεσμένων με μαύρες γιδοπροβιές, ζωσμένοι με τα τέσσερα ογκώδη σιδερένια κουδούνια, παρουσιάζονται από παντού, χοροπηδούν και σείουν τα κουδούνια τους ενώ τραγουδούν με γοερή φωνή.
ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ (ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ)
Οι εκδηλώσεις του Καρναβαλιού ξεκίνησαν πριν από αρκετές δεκαετίες και τα τελευταία χρόνια πήραν τη μορφή 12ήμερων εκδηλώσεων κυρίως λαογραφικού χαρακτήρα, καθιστώντας το Καρναβάλι του Πολύγυρου μια από τις μεγαλύτερες αποκριάτικες εκδηλώσεις της Β. Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια των εορτασμών προσφέρονται δωρεάν κρασί, λουκάνικα, παραδοσιακός χαλβάς, χωριάτικες πίτες κ.ά.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΔΡΑΜΑ
Στην Καλή Βρύση οι «Μπαμπούγεροι» κρατάνε σακίδια με στάχτη. Οταν το κέφι ανάβει, σακίδια και περιεχόμενο εκτοξεύονται στους περαστικούς.
ΣΕΡΡΕΣ
Στο νομό Σερρών, στην Αγία Ελένη, τη Δευτέρα της Τυρινής συναντάμε το έθιμο του «καλόγερου». Τη γιορτή αυτή αρχίζουν οι Αναστενάρηδες με απόκρυφη μυσταγωγία και συμμετέχουν και οι μίμοι, οι οποίοι συγκροτούν το θίασο: ο Βασιλιάς, το Βασιλόπουλο, ο καπιστράς, ο καλόγερος, η νύφη, η μπάμπω και το εφταμηνίτικο, οι γύφτοι με την αρκούδα και, τέλος, οι Κουρούτζηδες (φύλακες).
Αφού ο θίασος του Καλόγερου επισκεφθεί όλα τα σπίτια του χωριού, συγκεντρώνονται όλοι οι κάτοικοι στην πλατεία, όπου γίνεται η προετοιμασία του συμβολικού αγρού για τη σπορά και ακολουθεί η σκηνή του θανάτου και της ανάστασης του πρωταγωνιστή Καλόγερου. Μόλις αναγγελθεί η ανάσταση του πρωταγωνιστή, ο θίασος αρχίζει κυκλικό χορό γύρω από το συμβολικά σπαρμένο χωράφι, με τον Βασιλιά Σπορέα στην κορυφή του χορού. Μετά το χορό ο Αναστενάρης δίνει τις ευχές του και το πλήθος, ευχόμενο «κι από του χρόνου», διαλύεται.
Η λαϊκή αυτή θρακική λατρεία παρουσιάζει επίσης εμφανή τα γνωστά στοιχεία του αρχαίου Διονυσιασμού. Οι ερευνητές του εθίμου βλέπουν τα πάθη και την ανάσταση του Καλόγερου ως επιβίωση από τα πάθη του θεού Διονύσου.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ-ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΠραγματοποιείται αναβίωση του εθίμου του «Μπέη», που περιέχει διονυσιακά στοιχεία και έχει σατιρικό χαρακτήρα. Ο Μπέης είναι ώριμος άντρας με μουστάκι, ντυμένος με «γούνα», βαμμένος με κοκκινάδι, πολλά στολίδια, μαύρο φέσι, μπότες και φέρει μαζί του ραβδί, πιστόλια και ναργιλέ. Μέσα από αυτή την αναπαράσταση σατιριζόταν η τουρκική κατοχή και η ανέχεια της εποχής εκείνης.
Προηγείται όλων ο τελάλης, ακολουθεί η φρουρά του Μπέη, έπειτα ο ίδιος, οι αυλικοί και οι γεωργοί. Το ντύσιμο σχεδόν όλων των προσώπων βασίζεται σε ρούχα παλαιότερων εποχών και στον αυτοσχεδιασμό. Αφού τελειώσει η «γύρα» του μπέη, γίνεται αναπαράσταση των τοπικών εργασιών (όργωμα, θερισμός) από τους γεωργούς. Ακολουθεί γαϊδουροδρομία και ρωμαϊκή πάλη. Μετά την ολοκλήρωση της ρωμαϊκής πάλης στο Μεσοχώρι, ο κόσμος μαζεύεται στις ταβέρνες και μαζί με το προσωπικό του Μπέη πίνει και διασκεδάζει με παραδοσιακά όργανα της περιοχής.
ΞΑΝΘΗ
Εδώ αναβιώνει το παλιό έθιμο «Το κάψιμο του Τζάρου». Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο «Τζάρος» ή η «Τζάρους», κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε ένα σωρό από πουρνάρια. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους.Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται κοντά στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου της Ξάνθης. Η ονομασία «Τζάρος» προήλθε από τον ιδιόρρυθμο ήχο που δημιουργούσε η καύση του θάμνου «τζ,τζ,τζ...». Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί ένα φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα.
Το 1972 ηχογράφησαν το πρώτο τους lp με τίτλο “Socrates Drank The Conium”. Βασικό δίδυμο από την αρχή ως το 1983 οι Σπάθας, Τουρκογιώργης. Από εκεί και πέρα είχαμε κάμποσες αλλαγές. Από τους δίσκους που πούλησαν στο εξωτερικό έχουν εισπράξει ψίχουλα. Η Peter’s που έκανε στην Αμερική τη διανομή των δίσκων τους, έπαιρνε τα master, τύπωνε όσα αντίτυπα ήθελε και δεν έδινε λογαριασμό στην εδώ Polydor, και φυσικά ούτε στους Socrates. Καλές οι αγνές προθέσεις, αλλά σχεδόν ποτέ δεν εκτιμήθηκαν όταν έμπαινε στη μέση το εύκολο χρήμα. Αλλά εδώ που τα λέμε τα τότε μέλη των Socrates το μόνο που έβλεπαν ήταν η εκπλήρωση του ονείρου που λεγόταν διεθνή καριέρα.
Σε μιά περίοδο που είχαν ταυτόχρονα κυκλοφορήσει δίσκους ο Dylan και οι Black Sabbath, οι κριτικοί του Billboard παραμιλούσαν με το ελληνικό συγκρότημα που λεγόταν Socrates!
Οσον αφορά στην επιστροφή των «Socrates», ο Γ. Σπάθας λέει: «Μας αρέσει να παίζουμε τα τραγούδια του συγκροτήματος, κάτι που δεν μπορούμε να το κάνουμε με άλλο σχήμα. Δε φιλοδοξούμε, βέβαια, να κάνουμε τώρα καριέρα σαν "Socrates". Εξάλλου, υπάρχει κόσμος που θέλει να μας ακούει και αυτό μας αρέσει. Νιώθεις να δικαιώνεσαι γι' αυτό που έκανες πριν τόσα χρόνια και το οποίο εκείνο τον καιρό αντιμετώπισε μια δυσκολία επικοινωνίας με τα ΜΜΕ, καθότι υπήρχε και ο αγγλικός στίχος. Τότε όλη η νεολαία άκουγε ροκ. Και ήταν μια ελεύθερη έκφραση. Στο σημερινό πρόγραμμά μας εντάσσουμε και κάποια κομμάτια, που γράφτηκαν πριν σταματήσουμε, το '81, κι έμειναν ανέκδοτα. Τώρα θα βγει ένα σινγκλ με τρία από αυτά. Εξάλλου, είμαστε εν ενεργεία μουσικοί, δεν είχαμε σταματήσει και κάποια στιγμή βγήκαμε να παίξουμε. Αλλά και έτσι να μην ήταν, γιατί να μην παίξουμε ξανά; Ο Τσιτσάνης, ο Βαμβακάρης και όλοι οι παλιοί έπαιζαν μέχρι τα βαθιά τους γηρατειά. Εμείς, όσο αντέξουμε».
Το 1954 αρχίζει μια μακρά σχέση με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ) που τερματίζεται το 1971. Παράλληλα συνεργάζεται με την Ελληνική Τηλεόραση (Ε.Ρ.Τ) για μια σειρά μουσικών ντοκυμανταίρ με το τίτλο "Μουσικό Οδοιπορικό". Αυτή η προεργασία θα την βοηθήσει να αποκτήσει ένα πλούσιο μουσικό υλικό, που αποδεικνύεται σημαντικό, με απώτερο στόχο την διαφύλαξη της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Το 1971, χρονιά ορόσημο για την μετέπειτα πορεία της, παρουσιάζεται δίπλα στον Διονύση Σαββόπουλο συνερμηνεύοντας παραδοσιακά τραγούδια επί σκηνής. Ήδη όμως το 1960 κυκλοφορούν δίσκοι της σε Ελλάδα, Γαλλία και Σουηδία, που σηματοδοτούν την απήχηση του έργου της στον κυρίως Ελληνισμό και στην Ελληνική Ομογένεια. Αντιστρατευόμενη την εμπορική εκμτάλλευση και εκλαΐκευση της ελληνικής παράδοσης, αρχίζει να παρουσιάζει επί σειρά ετών την όσο πιο αυθεντική εκτέλεσή της. Έτσι κάνει αμέτρητες συναυλίες στις οποίες τραγουδά η ίδια, αλλά και παρουσιάζει αυθεντικούς καλλιτέχνες και δημιουργούς του δημοτικού τραγουδιού.
Το έργο της ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα και την ελληνική γλώσσα. Παρουσιάζεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της αμερικανικής ηπείρου και σε πόλεις της Αυστραλίας, όπου και δίνει συναυλίες. Το 1979, ο σκηνοθέτης του Εθνικού Θεάτρου, Αλέξης Σολωμός, της ανέθεσε τη μουσική επιμέλεια για τους Όρνιθες του Αριστοφάνη που παρουσιάστηκαν πρώτα στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και στη συνέχεια στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού
Μεγάλη αναγνώριση της δίδεται από το Μέγαρο Μουσικής, όπου παραδίδει συναυλίες με Ακριτικά Τραγούδια (Μάιος 1995) και ελληνικά παραδοσιακά κάλαντα (Χριστούγεννα 1996), καθώς και το αφιέρωμα που της έκανε ο ίδιος φορέας τον Οκτώβριο του 1998 για τα 70 της χρόνια.
Μια «ξενάγηση» στο ρεπερτόριο των αποκριάτικων τραγουδιών, και ιδιαίτερα των «άσεμνων», αποτελεί η δισκογραφική έκδοση του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής Δόμνας Σαμίου «Τα Αποκριάτικα. Ανίερα - Ιερά», που εκδόθηκε πριν μερικά χρόνια. Το διπλό άλμπουμ - σημείο αναφοράς πλέον - αποσκοπούσε να καλύψει το κενό ενός είδους παραδοσιακού τραγουδιού, του οποίου η καταγραφή, μελέτη και ανάλυση παρέμεινε στο περιθώριο. 
Εξάλλου, το «βέβηλο» και «άσεμνο» είναι μια πτυχή του λαϊκού μας πολιτισμού που ελάχιστα έχει ανιχνευτεί και μελετηθεί. «Επί δεκαετίες, ίσως και αιώνες η υποκριτικά επίπεδη αστική ηθική», όπως σημειώνει ο καθηγητής Μ. Μερακλής, και σεμνοτυφία των διανοούμενων συλλογέων την αποσιώπησε και την αγνόησε, παραποιώντας την αλήθεια κάποιων συγκεκριμένων πολιτισμικών φαινομένων. Στους δίσκους περιλαμβάνονται τραγούδια από τη Μ. Ασία και τη Μακεδονία, την Ηπειρο και τη Στερεά Ελλάδα, τη Νάξο, την Κάρπαθο, την Πάτμο κ.ά., που επέλεξε η Δόμνα Σαμίου (στην ίδια ανήκει η έρευνα και η μουσική επιμέλεια).
Πόσο τυφλοί και μίζεροι δίχως τις αιφνίδιες μελωδικές εκκενώσεις στο διαμπερές στερέωμα της τέχνης και της ψυχής! Λεπτές μα ολόφωτες γέφυρες με την πλουμιστή προίκα του χρόνου. Πιότερο απ' αλλού αναγκαία ουράνια τόξα, γιατί είναι πολλά τα δαντελένια μουσικά ακρογιάλια και τα νησιά στην μεσογειακή φουρτουνιασμένη θάλασσα των αιώνων. Αναπάντεχα, ευτυχώς πληθωρικά τ' ανάμματα της συνείδησης. Ίσως ο χρυσοφόρος ήλιος δεν αφήνει αναίσθητη την ύπαρξη, όσο ταξιδεύει, σβηστή την εστία της έμπνευσης. Στην Χούντα της τσολιάδικης εθνικοθρησκόληπτης μαστούρας, στα νεανικά σκιρτήματα ανάμεσα στον γιεγιέδικο μηρυκασμό και τον πόθο ν' αφουγκραζόμαστε ξεδιαλέγοντας την "ήρα από το στάρι" στα λι-γόζωα πειράματα ξένης μουσικής, κάποιες παλιοκαι-ρίτικες μελωδίες με όμορφα καινούρια ρούχα θυμίζουν κάτι μεγάλο, πρόσκαιρα ξεχασμένο, μα ορμητικό και ζωογόνο. «Δυο παλικάρια απ' τ' ΑΊβαλί», «Μέσ' στου Βοσπόρου τα στενά»... Τα δικά μας αυθεντικά λαϊκά κυριακάτικα... μουσικά πρωινά! Της Κοκκινιάς τα Προσφυγικά ν' αντιλαλούν κάθε σχόλη από πενιές που φωτίζουν βασανισμένα πρόσωπα, σα να φανερώνουν επιτέλους ένα λησμονημένο - άσβεστο, ωστόσο, στα μύχια της καρδιάς - καντήλι δικαίωσης, λίγο πριν το γέρμα. Μεγάλο ψέμα ότι δεν γνωρίζαμε τον μελωδό! Εφηβικές δακρύβρεκτες ινδικές ή ελληνικές ταινίες με γοερά άσματα, παραποιημένα "ρεμπέτικα" που ωστόσο δεν κρύβουν την αρχοντιά τους, προπαντός σαν όνειρο παιδικό, λαϊκοί ύμνοι μερακλήδων γονιών από παλιούς δίσκους γραμμοφώνου. Δεν μπορούσαμε τότε να κάνουμε τους συνειρμούς. Τι χρειαζόταν άλλωστε; Βρήκαμε τους αφανείς ακόμα μα ακατάλυτους δεσμούς μας με την Ανατολή, νωρίς μας τράβηξε από την ξενομανία. Οι δικές μας γέφυρες είχαν με μιας ποντιστεί κι αντέχουν μέχρι τώρα. Διαβαίνει μαζί μας κι ο καλλιτέχνης με τις μελωδικές του μεταλλάξεις από την μια άκρη του λαϊκού τραγουδιού μέχρι την άλλη της ψυχής μας. 
Νοσταλγικά τα αφηγείται, λίγο πριν τα γεράματα, ξέροντας από καιρό πια ότι εκεί άρχισε νωρίς να διαμορφώνεται "της τέχνης του η περιοχή". Εγγονός παπά, το σόι της μάνας διαθέτει μουσικό αίσθημα και παίζει άλλος κλαρίνο, άλλος βιολί, άλλος φλάουτο, άλλος μπουζούκι. Σημειώστε, παρακαλώ, τα δυο τελευταία. Μικρός, Ισοκράτης στην ενορία του, παίρνει αργότερα κάποια μαθήματα βυζαντινής μουσικής από τον αριστερό ψάλτη. Κανταδόρος έφηβος στα μοδάτα ελαφρά τραγούδια του καιρού, τον κερδίζει οριστικά και αμετάκλητα το μπουζούκι χάρισμα του θείου του. Στον ένα καφενέ του Παπαδόπουλου ακούει μικρασιάτικα, στον άλλο του Ασναουρίδη, τραγούδια του Μπάτη και του Μάρκου και στον τρίτο της Φωτίκας, αυτά του Παπαϊωάννου, του Μπαγιαντέρα, του Χατζηχρήστου και του πατριώτη του Τσιτσάνη. Γέννημα ευτυχώς, με την σειρά του, άστοχου επαγγελματικού προσανατολισμού. Αεροπόρος στην παιδική φαντασία, γιατρός υπαγορεύουν οι πρώτες φιλοδοξίες, γεωπόνος "δείχνουν" τα οικονομικά της οικογένειας, δουλεύει, σπουδάζει, και ψυχαγωγεί τις γειτονιές. Παρέα στις ίδιες ορχήστρες και στην αίθουσα φωνοληψίας με τα "ιερά τέρατα" του λεγόμενου ρεμπέτικου τραγουδιού, συνέταιρος στην μελωδική χειροτεχνία με αυτούς που θαύμαζε πριν λίγα χρόνια. Αλωνίζει με τον δικό του τρόπο την καλλιτεχνική κληρονομιά σε πρωτότυπη δημιουργία. Μάγκας βγαίνει για σεργιάνι στο λαϊκό τραγούδι, σχεδόν μισό αιώνα, περνά από όλες τις ρούγες του, με αλλεπάλληλες μεταστοιχειώσεις και προπαντός διαχρονικά κέρδη. Με έμφαση τονίζουμε ότι τα ονόματα έχουν συμβατικό ρόλο, μόνο για να συνεννοούμαστε: "Ρεμπέτικο", "χασικλίδικο", "μετεμφυλιοπολεμικό", "αραβικά και. ινδοπρεπή", "έντεχνο", "κοινωνικό λαϊκό", "σύγχρονο". Ίσως είναι λίγο νεότερος στην ηλικία από άλλους συναδέλφους του και προλαβαίνει να μεταλλάσσεται έγκαιρα, είτε πιο ευέλικτος, είτε ξεχειλίζει μέσα του ποικιλία εμπνεύσεων, μπορεί να πιάνει καλύτερα από άλλους τον σφυγμό της αγοράς, ή μήπως είναι προικισμένος με αστραπιαία αφομοιωτική δεινότητα; Ποιος ξέρει; Ο Απόστολος Καλδάρας μαζί με τον Μανώλη Χιώτη είναι οι δυο μοναδικοί δημιουργοί του "ρεμπέτικου" που δεν μένουν αποκλειστικά σε αυτό. Παίρνουν αργότερα κι άλλους δρόμους, με συμβιβασμούς και πισωγυρίσματα, με κομμάτια σκιά του παλιού καλού εαυτού τους, κι εκεί που θαρρείς είναι χαμένοι, ξάφνου ξυπνά το χειμάζον μεγάλο ταλέντο, δίνουν μια και βάζουν πλάτη σε επόμενες αυγές του ελληνικού τραγουδιού. Όσο αφορά τον Βασίλη Τσιτσάνη και τον Γιάννη Παπαϊωάννου αυτοί μάλλον προτιμούν και στην μετά το 1960 πορεία τους βασικά να μένουν πιστοί στο παλιό "ρεμπέτικο" ύφος
Αμέσως μετά σχολιάζει την ζωή του χαροκόπου στις νέες συνθήκες: καλό το γύρισμα και το διαρκές γλέντι, αλλά και μια... δραχμή στην άκρη, η θαλπωρή της ίσιας ζωής! («Ο κουμπαράς» -Στράτος Παγιουμτζής, «Είμαι μαγκάκι» - Σ. Παγιουμτζής, Ντούο Χάρμα)*. Μια από τις σπουδαίες φρέσκιες φλέβες που είχε ανάγκη το μεταπολεμικό λαϊκό τραγούδι. Σε λιγότερο από μια δεκαετία δίνει αξεπέραστα τρίλεπτα αριστουργήματα. Πετά ανάμεσα από σύγχρονους, ήδη φτασμένους λαϊκούς δημιουργούς, σε κρίσιμη - και καλλιτεχνικά - εποχή. Δεν ζει στην σκιά τους. Μουσικές συμπληγάδες που δεν τον πτοούν. Εφάπτεται, ίσως, σε 2-3 τραγούδια με τον Β. Τσιτσάνη, για παράδειγμα το «θέλω να σε πιάσω φίλο» (Σούλα Καλφοπούλου -Μ. Βαμβακάρης και ο συνθέτης). Διαμορφώνει, όμως, καθαρά προσωπικό ύφος, διακριτή μελωδική ατμόσφαιρα («Ο εργάτης» - Ντούο Χάρμα). Πιστός κατά βάση στους "ρεμπέτικους" τρόπους τους διανθίζει με όμορφα αφομοιωμένα δυτικότροπα μοτίβα. Δεν ακολουθεί σε αυτήν την φάση τους συγχρόνους σε διάφορα στραβοπατήματα του μπουζουκιού, προτιμά ρωμαλέα, μεστή, βαθειά πενιά. Και οι ανατολίτικες φαντασιώσεις του είναι αρμονικά δεμένες στιχουργικά και μουσικά σε νέο τραγούδι («Σκλάβες του μαχαραγιά» - Ντούο Χάρμα και ο συνθέτης). Αργότερα θα παραδοθεί στα ινδοπρεπή. Δεν μένει απαθής από το δράμα της, μετά την αγγλοαμερικανική επέμβαση και τον εμφύλιο σπαραγμό, Ελλάδας. Παίρνει με ξεχωριστή επιτυχία μέρος στο επικίνδυνο παιχνίδι "της γάτας και του ποντικού" με την λογοκρισία, περνά μισοκρυμμένα μέο' στις φράσεις του πανανθρώπινα, προωθημένα μηνύματα ελπίδας, αξιοπρέπειας και κοινωνικής διαμαρτυρίας. Στο γενικά βαρύ κλίμα κάνει τα δικά του μελωδίσματα («Πάλι κι απόψε σκεφτικός», Στέλλα Χασκίλ - Σ. Παγιουμτζής - Μ. Χιώτης): "...Κι απόψε θέλω να χαρείς, μη μου χαλάς τα κέφια μήπως κι εμείς δεν έχουμε μεσ' την καρδιά μας ντέρτια! Καθένας κρύβει στην καρδιά και το δικό του δράμα κουράγιο θέλει η ζωή, τι βγαίνει με το κλάμα!" Άλλοτε είναι πιο τολμηρός και συνάμα σκληρός, με αλληγορική σαφήνεια, έχει πρόσχημα τις ερωτικές σχέσεις για να ζωγραφίζει το συλλογικό πλην απαγορευμένο, υπ' αριθμό ένα κοινωνικό πρόβλημα. Όταν τραγουδάς για "ένα βράχο φαγωμένο από κύμα αγριωπό" ακόμα κι οι... πέτρες γνωρίζουν τους εξόριστους στα ξερονήσια (Σ. Παγιουμτζής - Λίτσα Χάρμα). "Μεγάλο λαϊκό ποίημα" - το χαρακτήρισε ο Κώστας Βάρναλης: "Σ' ένα βράχο φαγωμένο, από κύμα αγριωπό ένα σούρουπο είχα κάτσει λίγο να συλλογιστώ. Κάθε βήμα στη ζωή μου είναι πόνος και συμφορά θέλω ο δόλιος να πετάξω μα δεν έχω τα φτερά. Έτσι μ' έχει καταντήσει μιας γυναίκας η οργή στρώμα να 'χω τα χορτάρια και προσκέφαλο τη γη". Στον Α. Καλδάρα λαχαίνει η τιμή να φιλοτεχνήσει έναν από τους παντοτινούς, όσο υπάρχουν άνθρωποι, ύμνους. Πασίγνωστη η ιστορία του «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», (Στέλλα Χασκίλ, 1947). Γοργό, πεταχτό ζεϊμπέκικο σε αρμονική αντίθεση με την λυπητερή εικόνα των στίχων, σαν νεορεαλιστική ταινία. Τρέχει, λες, μήπως και δεν προλάβει να εκτονώσει το βαρύ, απύθμενο συναίσθημα, μήπως και δεν... μαντέψει της καρδιάς του τον καημό. Η καθαρή, εκπληκτικής δεξιότητας, χωρίς ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση - στο συγκεκριμένο τραγούδι - κοριτσίστικη φωνή μοιάζει να προσέχει να κάνει μια αποστασιοποιημένη αφήγηση μήπως και καταφέρουμε τελικά να μοιραστούμε τον πόνο του φυλακισμένου. Μιλάμε για το μοναδικό πρωτότυπο κι όχι για τις διασκευές που γίνονται με την συνενοχή του συνθέτη. Το κάνουν πιο αργό, σκοτώνουν την αλληλοσυμπληρούμενη αντίφαση στίχων-μουσικής-ερμηνείας. Οι καιροί αλλάζουν, το "ρεμπέτικο" μετεξελίσσεται προς θετικές αλλά και για πρώτη φορά σε έντονα αρνητικές κατευθύνσεις. Ο Α. Καλδάρας δεν θέλει να χάσει το τρένο, πειραματίζεται για καλό λαϊκό τραγούδι. Στις ποικίλες αναζητήσεις έχει και σπουδαίες στιγμές: «Συ μου χάραξες πορεία» (Γιώτα Λύδια, 1958), «Γυάλινος κόσμος» (στίχοι Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ερμηνεία Β. Βλάσης και ο συνθέτης, 1960, Στέλιος Καζαντζίδης, 1972). Έρχονται, όμως, καλπάζοντας τα "αραβικά" με τα "ινδικά". Τώρα δεν πρόκειται για δημιουργική αφομοίωση μελωδικών στοιχείων με βάση την ελληνική λαϊκή μουσική, αλλά για βίαιο μεταγλωττισμό κινηματογραφικών σουξέ. Παραδίδεται άνευ όρων και συμβάλλει και αυτός στην βιοτεχνία της υποκουλτούρας την ίδια στιγμή που δίνει σποραδικές εξαιρέσεις. Παραδείγματα «Στ' Αποστόλη το κουτούκι» (στίχοι Ε. Παπαγιαννοπούλου, ερμηνεία Γρηγόρης Μπιθικώτσης, 1964), «Ένα αστέρι πέφτει, πέφτει» (στίχοι Γιώργος Σαμολαδάς, ερμηνεία Β. Μοσχολιού, 1965). Η αραβική διείσδυση διευκολύνεται και από το γεγονός ότι στο εργοστάσιο της Ριζούπολης παράγονται και δίσκοι μικρών αραβικών εταιρειών, παράδειγμα της Baidaphone, οι οποίοι προωθούνται για πώληση στην Αίγυπτο, τον Λίβανο, κ.α. Δείγμα αραβικής... μετάφρασης του Α. Καλδάρα: «Κάψε με, κάψε με» με την Πολύ Πάνου, στα αραβικά «Ya habibi taala» («Έλα αγάπη μου»). Προέλευση των ινδικών; Οι ταινίες που λανσάρονται σωρηδόν. Παράδειγμα: «Όσο αξίζεις εσύ» (Μανώλης Αγγελόπουλος, 1963), τίτλος πρωτότυπου «Duniavalon se duur» από την ταινία «Ujaala». Μέσα σε λίγο διάστημα πωλούνται 70.000 δίσκοι. 
Το κλίμα της εποχής δίνει ο Δημήτρης Φεργάδης: "Το εργοστάσιο της Columbia περνούσε πρόσκαιρη κρίση. Όταν βγήκε το τραγούδι έγινε πάταγος. Η επιτυχία είχε αποτέλεσμα να μην απολυθούν οι έκτακτοι εργάτες. Η έκφραση ικανοποίησης ήταν έκδηλη, όλοι τραγουδούσαν στις πρέσες και στα άλλα τμήματα το «Όσο αξίζεις εσύ». Πράγματι για μας άξιζε κάτι περισσότερο από ένα συνηθισμένο τραγούδι". Στο βιβλίο Ινδοπρεπών ανακάλυψη η Ελένη Αμπατζή και ο Μανουήλ Τασούλας καταμετρούν 11 "ινδικά" τραγούδια του Α. Καλδάρα. Ο κραυγαλέος ευτελισμός του λαϊκού τραγουδιού προκαλεί και αντιδράσεις, πρώτος ξιφουλκεί ο Β. Τσιτσάνης, και αρχίζει από τις στήλες του λαϊκού περιοδικού Ντόμινο, φθινόπωρο 1967, ορυμαγδός επιχειρημάτων, προσχημάτων, δικαιολογιών αλλά και βαρύτατων χαρακτηρισμών, Τοιτσάνης, Καλδά-ρας, Δερβενιώτης, Βίρβος, Καρανικόλας και άλλοι. Πάντοος η ιστορία δικαιώνει τελικά τις απόψεις του Β. Τσιτσάνη. Επειδή "ουδέν κακό αμιγές καλού", μπορεί να εγγραφούν ως εν μέρει θετικά ο διάλογος για τα μουσικά μας πράγματα και η έστω βαθειά προβληματική γνωριμία της ελληνικής λαϊκής μουσικής με αυτά τα ξένα μοτίβα. Την ίδια εποχή ο Α. Καλδάρας ανέχεται την διασκευή και μερικές φορές την κακοποίηση του "ρεμπέτικου" έργου του. «Ο μάγκας βγαίνει για σεργιάνι» για να βρει τεκέ, γιατί έχει να φουμάρει μέρες άργιλε και θέλει μια μελαχροινή φίνος να γενεί και μια ξανθή να την παντρευτεί, ενώ στην κακοποίηση, έστω και με την σπουδαία φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, ψάχνει για κρασί για να πάει μετά στο τσαρδί του να κοιμηθεί, δεν τα θέλει τα παλάτια, του φτάνει μια μισή, πάει δηλαδή και το ερωτικό στοιχείο με την ανόητη στιχουργία. Για την «Μπαρμπαριά» τα έχουμε ξαναπεί, οι άνθρωποι κάνουν βαρκάδα και βλέπουν απέναντι τ' Αλγέρι να μοιάζει με όμορφο τραγούδι, ενώ οι διασκευαστές παίρνουν το πλοίο της γραμμής για ν' ακούσουν... ένα τραγούδι από τ' Αλγέρι! Ούτε λόγος για την μουσική και στα δύο τραγούδια, γίνεται πιο χαβαλεδιάρικη, πιο ηλεκτρική, πολύ επιφανειακή. Έρχεται, όμως, συχνά η μοιραία στιγμή για τους μεγάλους καλλιτέχνες. Είναι βαθύτατα οδυνηρή αλλά απογειώνει την τέχνη, που είτε αρέσει είτε όχι, δεν μπορεί να φθάνει κορυφές χωρίς πόνο και πάθος. Για τον Α. Καλδάρα το πλήγμα είναι συντριπτικό. Χάνει το 1965 την 11χρονη κόρη του Μαίρη, κατεβαίνει οριστικά από το πάλκο, τελευταίος σταθμός «Ο Κεφάλας» στην Κοκκινιά. Αρχίζει ο Γολγοθάς του πατέρα αλλά και η ιδιότυπη έκρηξη του δημιουργού, προστρέχει στην τέχνη του για πρόσκαιρη παρηγοριά. Ξανακοσκινίζει υπό το τραγικό πρίσμα νέα και παλιά έργα, εξάρσεις και υποχωρήσεις, αλλά και δυναμικές εμπνεύσεις που κρύβει το κορύφωμα της πίκρας. 
Η πολυετής εμπειρία τις μετουσιώνει σε πιο σπουδαγμένα πρωτότυπα τραγούδια που διώχνουν σιγά-σιγά μα αμετάκλητα τις ινδικές μελωδικές διαστροφές, οργώνουν πάλι το χωράφι της ψυχής για καινούρια σπουδαία σπορά και καρποφορία. «Όνειρο απατηλό» (στίχοι Ε. Παπαγιαννοπούλου, ερμηνεία Σταμάτης Κόκκοτας, 1967), «Η φαντασία» (Γ. Νταλάρας, 1969) και άλλα άσματα που με μιας κρεμιούνται κυριολεκτικά στα χείλη του κόσμου. Είναι η στιγμή που νέοι δημιουργοί ανακαλύπτουν και οι πιο παλιοί ξαναθυμούνται την μαγεία της δημοτικής μουσικής. Με την κυριαρχία του "πολιτικού τραγουδιού" έχει περάσει σε τρίτη μοίρα, όταν επιβάλλεται η στρατιωτική χούντα χρησιμοποιείται στα εθνικόφρονα πανηγύρια της "Ελλάδος των Ελλήνων Χριστιανών". Κάποιες άκαρπες προσπάθειες να... χαλαρώσει ο γύψος, να δοθεί δημοκρατική επίφαση είναι η ευκαιρία για καινούρια δειλά πειράματα. Κάποιοι βάζουν σαντουράκια και άλλα δημοτικά όργανα, άλλοι αναζητούν στίχους με ποιότητα, ορισμένοι στρέφονται με τρόπο σε εξοβελισμένα παραδοσιακά και ανατολικά μελωδικά μοτίβα. Η στιγμή της ριζικής στροφής του Α. Καλδάρα. Στα 50 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή και τον ξεριζωμό του Ελληνισμού κάνει το δεύτερο μουσικό άλμα με την πολύτιμη βοήθεια του στιχουργού Πυθαγόρα. Το ιδεολογικό και πολιτικό θαύμα της «Μικρός Ασίας» (1972) είναι ότι σε συνθήκες δικτατορίας δεν έχει ίχνος εθνικιστικών ψυχώσεων, κραυγών ρεβανσισμού, αντιτουρκικών, για εσωτερική κατανάλωση, υστερισμών. Πικρή νοσταλγία και διακριτικά οικουμενικά μηνύματα φιλίας και αδελφοσύνης των λαών που δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν αλλά πέφτουν θύματα των εξουσιών τους. Το αξιοπρεπές μοιρολόι για την βαρβαρότητα, η εκτόνωση του πόνου στο κοινό γλέντι, η δύναμη να ξαναχτίσεις πέτρα-πέτρα την ζωή αλλά και η στιγμιαία, όταν πέφτει η νύχτα, νοερή απόδραση στις ρίζες που σε κάνει να παλεύεις με μεγαλύτερη δύναμη. Καινούριες μελωδίες πατάνε στέρεα σε κάτι παλιό μα τόσο αειθαλές ώστε προσφέρεται για νέες μεταστοιχειώσεις σε σπουδαίο έργο. Επιστρέφει λες ώριμος στα παιδικά σοκάκια και αναζητεί τις πηγές που δεν έτυχε να εξαντλήσει. Πρωτότυποι οργανικοί αυτοσχεδιασμοί. Βάζει για παράδειγμα το φλάουτο στην ορχήστρα και του δίνει σημαντικό ρόλο. Διαφορετικός ήχος από ότι γνωρίζει μέχρι τώρα το λαϊκό τραγούδι. Το μπουζούκι δίνει πάσα στο φλάουτο και γλυκαίνει το τραγούδι, Παίζει το βασικό θέμα και δημιουργείται ένα άλλο ηχόχρωμα. Ταιριάζει με το ύφος των μελωδικών γραμμών του "έντεχνου τραγουδιού". Ζηλεύει τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη; Ανοίγει πάντως δικούς του δρόμους σε αυτό που συνηθίζεται να λέγεται κύκλος τραγουδιών. Ενιαία σύνθεση και όχι άσχετα μεταξύ τους τραγούδια που απλώς συνυπάρχουν σε ένα δίσκο 33 στροφών. Ενότητα μελωδικής ανέλιξης, ύφους και ενορχήστρωσης. Αναδεικνύει ταυτόχρονα δυο σπουδαίες νεανικές φωνές, τον Γιώργο Νταλάρα και την Χάρις Αλεξίου που γράφουν μέχρι σήμερα με τις δικές τους αντιφάσεις λαμπρή πορεία στο μουσικό στερέωμα. Το πείραμα πιάνει, τον επόμενο χρόνο (1973) επαναλαμβάνεται με άλλον στιχουργό, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, σε ερωτικό καμβά. «Βυζαντινός Εσπερινός» με τους ίδιους ερμηνευτές. Μπορεί να μην είναι πια η έκπληξη αλλά μουσικά ίσως είναι πιο ολοκληρωμένο ή μάλλον συμπληρώνει και προεκτείνει την «Μικρά Ασία». Κάνει τομή ο Α. Καλδάρας με τα δύο έργα, χωρίς να δημιουργεί σχολή, δεν βρίσκει μιμητές. Καλύτερα ίσως, γιατί τα αντίγραφα είναι πάντα προβληματικά. Τα υπόλοιπα χρόνια ανακατεύει και πάλι τα χαρτιά της δημιουργίας αλλά είναι φυσικά δύσκολη αν όχι αδύνατη μια καινούρια απογείωση. Βγάζει σποραδικά κάποια τραγούδια ή επανεκτελούνται παλιότερα. Από αυτήν την τελευταία αναμόχλευση του έργου του, προσωπικά βρίσκουμε πολύ αξιόλογα ορισμένα «Λαϊκά μονοπάτια» με τον Λάκη Χαλκιά (1979).Μετά το 1965 κάνει ένα μεγάλο βήμα μπροστά και από τον Β. Τσιτσάνη, συνεισφέροντας πρωτοποριακά στην επόμενη φάση της μουσικής. Από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις που κωδικοποιούν με την πορεία και το έργο τους την αντιφατική εξέλιξη-σχέση του καλλιτέχνη και του τραγουδιού. Οι σκέψεις αυτές ας θεωρηθούν όχι μνημόσυνο αλλά απόπειρες μέθεξης, ψυχαγωγίας με την αρχαία σημασία της λέξης, προπαντός αφετηρία κατοπινών αναζητήσεων... 
Ο Απόστολος Καλδάρας πέθανε στο σπίτι του όπως ο ίδιος επιθυμούσε στις 8 Απριλίου του 1990 όχι όμως και τα τραγούδια του. 
Το εξώφυλλο είναι δημιουργία του Ιάπωνα καλλιτέχνη Χιρόσι Σουγκιμότο και απεικονίζει μια γκρι εικόνα όπου η θάλασσα ενώνεται με τον ουρανό.
Η diva από το Πράσινο Ακρωτήριο που έχει σαγηνεύσει τον κόσμο με τη μουσική της, θα επισκεφτεί την Αθήνα ξανά για μια συναυλία στο Αθηνών Αρένα στις 11 Μαρτίου. Θα παρουσιάσει τραγούδια από το τελευταίο studio album της, "Rogamar", αλλά και παλιότερες αγαπημένες επιτυχίες που την έκαναν γνωστή σε όλο τον κόσμο, όπως το "Sodade", το "Paraiso di atlantico" και το "Flor di nha esperanca". 
Στην εφηβική ηλικία των 17 αποφάσισε ότι ήθελε να γίνει τραγουδίστρια και έφυγε από το πατρικό της σπίτι. Στην αρχή εργάζεται σε country και western clubs στο Houston και σε άλλες πόλεις του Τέξας, ελπίζοντας να μαζέψει τα ναύλα της ώστε να φτάσει με λεωφορείο στο Pacific Coast της California. H Joplin γράφτηκε σε διάφορα κολέγια και συγχρόνως ερμηνεύει folk τραγούδια σε μικρά club της California για ελάχιστα χρήματα. Οι προσπάθειές της να σπουδάσει ήταν ανεπιτυχείς. Επίσης προσπάθησε να ζήσει σε διάφορα κοινόβια και τελικά εγκαταστάθηκε στο San Francisco για λίγα χρόνια. 
Στις αρχές του 1966 η Joplin αποθαρρυμένη γυρίζει στο Τέξας και ετοιμάζεται να παντρευτεί. Ο φίλος της Chet Helms γίνεται μάνατζερ σε ένα καινούργιο γκρουπ, τους «Big Brother And The Holding Company» που ζητούν μια γυναίκα για φωνητικά. O Helms αμέσως σκέφτηκε την Joplin και επικοινώνησε μαζί της συμβουλεύοντάς την να ξαναγυρίσει στο San Francisco. Ο συνδυασμός της blues φωνής της με τον σκληρό rock ήχο των Big Brother είχε επιτυχία. Το γκρουπ σύντομα έγινε γνωστό στο San Francisco. Όταν το 1967 έλαβαν μέρος στο Monterey International Pop Festival της California ήταν ήδη ένα πολλά υποσχόμενο γκρουπ. Η ερμηνεία της Joplin σ’ αυτό το φεστιβάλ όπως και στο Woodstock το 1969 θεωρήθηκε από τους ειδικούς στη μουσική στα τέλη του ’60 ως κλασικές στιγμές στην ιστορία του Rock.
Μετά το Φεστιβάλ του Monterey το γκρουπ υπογράφει συμβόλαιο με μια μικρή φίρμα στη Mainstream και εκδίδουν το πρώτο τους album «Big Brother And The Holding Company». Αρχίζουν περιοδείες σ’ όλη την Αμερική και τον Καναδά καθώς και στην Ν. Υόρκη. Οι κριτικές για την Joplin ήταν ενθουσιώδεις και δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι το 1968 αφήνει τους Big Brother και ξεκινάει solo καριέρα στην Columbia, μετά την ηχογράφηση του δεύτερου album τους «Cheap Thrills». Το πρώτο μουσικό γκρουπ που συνόδευε την Joplin στη solo καριέρα της ήταν οι «Kozmic Blues Band». Μ’ αυτούς ηχογράφησε στην Columbia το πρώτο της album με τίτλο «I Got Dem Ol’ Kozmic Blues Again Mama» που σύντομα έγινε χρυσός. Η φήμη της Joplin ως επιτυχημένης τραγουδίστριας γινόταν όλο και πιο μεγάλη. 
Μετά από μια σύντομη συνεργασία της στις αρχές του ’70 με τους Big Brother διαλέγει ως συνοδευτικό μουσικό γκρουπ τους «Full-Tilt Boogie Band» και μαζί τους βγάζει το τελευταίο της album το 1970 το «Pearl». To Pearl ήταν το παρατσούκλι που της είχαν βγάλει οι φίλοι της. Πριν το «Pearl» προλάβει να κάνει επιτυχία η Joplin βρίσκεται νεκρή από υπερβολική δόση ηρωίνης στις 4 Οκτωβρίου 1970 στο δωμάτιο του ξενοδοχείου Landmark Motor Hotel στο Hollywood. Το σώμα της αποτεφρώθηκε και οι στάχτες της διασκορπίστηκαν στην παραλία της California. H Joplin έδειξε ότι οι γυναίκες μπορούν να γίνουν rock τραγουδίστριες. 
Ήταν η πρώτη γυναίκα superstar του rock, η Blue Mama όπως λεγόταν. Οι εμπρηστικές της ερμηνείες πάνω στη σκηνή, η μελαγχολική της τρέλα για το ποτό (αγαπημένο της ήταν το Southern Comfort), η ταραχώδης ερωτική της ζωή, η εξάρτησή της από τα ναρκωτικά μας δείχνουν τη φλόγα, τη φωτιά, την πυρκαγιά που έκαιγε μέσα της και την έκανε να λάμπει πάνω στη σκηνή και να παρασέρνει στους ρυθμούς της όλους τους ακροατές της καίγοντας και τους ίδιους. Ο θρύλος της J. Joplin άλλαξε την ιστορία του Rock ‘n’ roll.
