Working Class heroes - Η Μoυσική των Δύο Aιώνων

Πολλοί οπαδοί του σύγχρονου rock ’n’ roll και όσοι μεγάλωσαν με τα ακόρντα του Tom Morello, έμειναν έκπληκτοι ακούγοντάς τον πριν από δύο χρόνια ως Nightwatchman, να τραγουδά εργατικά τραγούδια και τραγούδια διαμαρτυρίας σε folk φόρμες. Ο ίδιος πόζαρε στο εξώφυλλο του One man revolution φορώντας ένα καπέλο με ένα σήμα που έγραφε IWW, επαναφέροντας στο σήμερα μια ιστορία που σφράγισε την αμερικανική εργατική τάξη και τη διαμόρφωση του λαϊκού τραγουδιού στις ΗΠΑ. Στις γραμμές που θα ακολουθήσουν θα παρακολουθήσουμε αυτήν την ιστορία στην εξέλιξή της. Μια ιστορία, απόδειξη της κοινωνικότητας της μουσικής, αυτής της καθημερινής εκφραστικής γλώσσας, αλλά και της μουσικότητας που κρύβεται μέσα στη ζωή και στην πορεία στο χρόνο των λαϊκών τάξεων. Πολύ περισσότερο τα όσα θα ακολουθήσουν δεν αφορούν κάποια νοσταλγική διάθεση, ή έναν καθιερωμένο φόρο τιμής στον πάντα εργατικό και εξεγερτικό Μάη, αν και αυτές τις ημέρες κλείνει ένας χρόνος από το θάνατο ενός από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του αμερικανικού εργατικού τραγουδιού του Utah Phillips, o οποίος πέθανε στις 28 Μαΐου του 2008. Αποτελούν μια απόπειρα στο σήμερα, όπου φαίνεται να «προετοιμάζεται» μια δεύτερη αναβίωση (μετά την πρώτη του 1960) του αμερικανικού εργατικού τραγουδιού, να πιαστεί το νήμα του παρελθόντος το οποίο συνεχίζει να ζει στο υπάρχον και να το επηρεάζει.
Οι Wobblies και τα τραγούδια τους
O Morello λοιπόν ποζάρει με το σύμβολο της IWW. Η IWW είναι τα αρχικά των International Workers of the World (Οι βιομηχανικοί εργάτες του κόσμου), το ιστορικό συνδικάτο που γεννήθηκε το 1905, τα μέλη του οποίου έγιναν γνωστοί με το παρατσούκλι Wobblies, το οποίο πιθανότατα προέκυψε από τη λέξη wobble («τρέμω» ή «ριγώ») και έφτασε να συμβολίζει τον ρομαντικό επαναστάτη, άντρα ή γυναίκα, όπως υποστηρίζουν οι Paul Buhle και Nicole Schulman στην εικονογραφημένη τους έκδοση για την ιστορία της IWW. Οι Wobblies ήταν πολύ περισσότερα πράγματα από ένα εργατικό συνδικάτο. Πέρα από τον κοινωνικό και πολιτικό τους χαρακτήρα υπήρξαν μια από τις πρώτες εργατικές πολιτιστικές προσπάθειες στον 20ό αιώνα. «Εκείνο που έκανε τους Wobblies να ξεχωρίζουν ήταν πάνω από όλα τα τραγούδια τους». Η IWW δεν ήταν το πρώτο συνδικάτο που τραγούδησε, πολλά επαγγελματικά συνδικάτα του 18ου και του 19ου αιώνα είχαν να επιδείξουν εκατοντάδες τραγούδια. Οι Wobblies όμως θα το κάνουν με μια φρεσκάδα και μια ζωντάνια που θα ξεπερνά την τραγουδοποιητική ρουτίνα των παλιών σωματείων και το σημαντικότερο, σαν ένα πολυεθνικό συνδικάτο το οποίο ένωνε έγχρωμους, Ασιάτες, Ιρλανδούς, Ιταλούς, «ντόπιους», άντρες και γυναίκες, δρώντας τόσο στον αστικό βιομηχανικό χώρο όσο και στις αγροτικές περιοχές και θα καταφέρει να ενσωματώσει ποικίλα μουσικά και πολιτισμικά στοιχεία τόσο διαφορετικής εθνικής προέλευσης όσο και διαφορετικών περιοχών των ΗΠΑ, διαμορφώνοντας μια σύνθεση που θα αποτελέσει μια από τις ισχυρές βάσεις εξέλιξης του αμερικανικού εργατικού τραγουδιού. «Το τραγούδι wobblie αντιτίθεται συνειδητά στην υμνογραφική άκαμπτη παράδοση των παραδοσιακών συνδικάτων». Οι συντελεστές του, οι οποίοι ήταν οι ίδιοι συνδικαλιστές εργάτες, οργανωτές του συνδικάτου, δεν δίσταζαν να δανείζονται στοιχεία από άλλες μουσικές και όχι μόνο κουλτούρες, σατιρίζοντας τες πολλές φορές, όπως έκαναν με τα τραγούδια του λεγόμενου στρατού της σωτηρίας. «Ορισμένα από τα γνωστά τους τραγούδια έχουν μείνει αξέχαστα λόγω του μακάβριου χιούμορ τους», οι wobblies τραγουδοποιοί χρησιμοποιούν εκφραστικά μέσα τα οποία «δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από άποψη ποιότητας και αποτελεσματικότητας από τη μαζική παραγωγή της ίδιας περιόδου και, αντίθετα, χρησιμοποιούν τις τεχνικές και τους συνδυασμούς της ανατρέποντας το περιεχόμενο». Και έτσι δικαίως, κατά τον Umberto Fiori, επιτυγχάνουν μια αποφασιστική καμπή στο εργατικό τραγούδι και οι πρωτεργάτες του (και πρώτος από όλους ο Joe Hill) πρέπει να θεωρηθούν οι γενάρχες του σύγχρονου κοινωνικού τραγουδιού στις ΗΠΑ.
Η περίπτωση του Joe Hill
Ο Joe Hill (ψευδώνυμο του Joel Emmanuel Haggelund) γεννημένος το 1879 στη Σουηδία, παιδί φτωχής αλλά μουσικής οικογένειας, έμαθε βιολί σε μικρή ηλικία. Μετά το θάνατο των γονιών του μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1902. Οργανώθηκε το 1910 στην IWW θέτοντας τον εαυτό του, τη φωνή και το βιολί του στην υπηρεσία του συνδικάτου. Έγινε ένας από τους πιο επιτυχημένους οργανωτές της και έγραψε μερικά από τα πιο ιστορικά τραγούδια των Wobblies, όπως τα Casey Jones – The union scab, The rebel girl, Mr.Block, και βέβαια το Long haired preachers το οποίο είναι μια διασκευή του θρησκευτικού ύμνου Pie in the sky. Στις 19 Νοεμβρίου του 1915 και παρά τις διεθνείς διαμαρτυρίες για την άδικη καταδίκη του ως θύμα πλεκτάνης, εκτελέστηκε στη Γιούτα. Στην κηδεία του, στην οποία συμμετείχαν 30.000 άνθρωποι, δεν ακούγονταν θρήνοι αλλά τα τραγούδια του. O Joe Hill θα μείνει στην ιστορία σαν απόλυτη ενσάρκωση του συνδυασμού του συνειδητού αγωνιστή με τον λαϊκό τροβαδούρο. Οι Alfred Haynes και Earl Robinson θα συνθέσουν στα 1938 την ομώνυμη μπαλάντα, την οποία τη δεκαετία του 1950 θα τραγουδήσει ο εξαιρετικός Αφροαμερικανός ερμηνευτής Paul Robeson. Τον Joe Hill θα επιλέξει και η Joan Baez να τραγουδήσει στο φεστιβάλ του Woodstock χρόνια αργότερα ….Ο Robeson ήταν μια ακόμη περίπτωση που δείχνει τη μουσική πορεία του τραγουδιού wobblie και των αναζητήσεών του. Παιδί και εκφραστής της ενσωμάτωσης στοιχείων και επιρροών από τη hillbilly και τα downhouse blues, επιδίωξε να δώσει νέα διάσταση στο εργατικό τραγούδι, κάτι που παραλίγο να του στοιχίσει την καριέρα του. Για πολλούς ερευνητές αυτή η σύμφυση του hillbilly και των blues προκάλεσε την επανάσταση του rock ’n’ roll και αυτό μας δείχνει πόσο κοντά στις εξελίξεις παρέμενε το wobblie τραγούδι στα 1950.
H δεύτερη σημαντικότερη μουσική φυσιογνωμία των Wobblies θα εμφανιστεί αργότερα και θα είναι αυτή του Utah Phillips, o οποίος θα εκπροσωπήσει, μέχρι το θάνατό του πέρυσι, το εργατικό τραγούδι, κάνοντάς το γνωστό στις νεότερες γενιές και μέσα από τη συνεργασία του με την Ani Difranco. Η συνέχεια του εργατικού τραγουδιού μετά την εμφάνιση των Wobblies είναι περισσότερο γνωστή. Η εμφάνιση του τραγουδιού hobo των περιπλανώμενων εργατών και με το πέρασμά του στην παραγωγή των Wobblies «αρχίζει μια διαδικασία συγχώνευσης ανάμεσα στο στιλ του στρατευμένου τραγουδιού και εκείνο του αμερικάνικου λαϊκού τραγουδιού, που ανοίγει το δρόμο στην πιο ολοκληρωμένη σύνθεση αυτών των δύο ρευμάτων, στο έργο του Woody Guthrie στις δεκαετίες του ’30 και του ’40». Αργότερα στο έργο του Pete Seeger και του Phil Ochs θα προσθέταμε εμείς και σε κάποιες πλευρές της τραγουδοποιίας του Johnny Cash. Για να φτάσουμε στη δεκαετία του 1960 όταν λόγω των μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών γεγονότων αναβιώνει η παράδοση του protest song με την Joan Baez και τον Bob Dylan της πρώιμης περιόδου να ξεχωρίζουν, αν και τα τραγούδια του Dylan δεν μπορούν να χαρακτηριστούν τραγούδια διαμαρτυρίας αλλά «ποιητικές θέσεις ενός κοινωνικά ευαίσθητου και υπεύθυνου ατόμου».
Όλα αυτά τα χρόνια η IWW κυκλοφορεί τραγούδια, στο πλαίσιό της φτιάχνονται μουσικά σχήματα και διοργανώνονται συναυλίες. Οι στίχοι τους έχουν συγκεντρωθεί και εκδοθεί στο «μεγάλο κόκκινο βιβλίο τραγουδιών». H ιστορία των Wobblies δείχνει με τον πιο παραστατικό τρόπο τη σχέση του λαϊκού πολιτισμού με τις κοινωνικές και πολιτικές διεκδικήσεις και τη συμβολή που μπορεί να έχει αυτή η σχέση στην εξέλιξη του λαϊκού πολιτισμού γενικά. Το σύμβολο λοιπόν που φορά ο Morello στο καπέλο του είναι κάτι παραπάνω από μια ενδυματολογική επιλογή….
Το αμερικανικό εργατικό τραγούδι σήμερα
Στο πλαίσιο της κατάστασης που διαμορφώθηκε στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, εμφανίζεται μια τάση επανασύστασης και αναβίωσης του εργατικού τραγουδιού, η οποία λόγω και της εξελισσόμενης οικονομικής κρίσης πιθανότατα θα αναπτυχθεί. Πρωταγωνιστές σε αυτήν είναι ο Tom Morello ως Nightwatchman, η αποκαλούμενη «τραγουδοποιός της αντιεταιρικότητας» Ani Difranco, o David Rovics και μια σειρά άλλοι δημιουργοί πολλαπλών επιρροών. Επίσης μόνο τυχαίο δεν μπορεί α θεωρηθεί το γεγονός της κυκλοφορίας του We shall overcome από τον Bruce Springsteen το 2006. Η μνήμη του Joe Hill και το στίγμα του Woody Guthrie ζουν και εξελίσσονται με τραγούδια σαν τα Union song και Until the end του Morello ή τα We are everywhere και Behind the barricades του Rovics. Παρά τη σημερινή τεχνολογία και τις δυνατότητες της παραγωγής, που και αυτοί οι δημιουργοί χρησιμοποιούν, αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ότι μια κιθάρα, μια ισχυρή μελωδία, στίχοι και μηνύματα που αγγίζουν τη λαϊκή πλειοψηφία έχουν θέση στη σημερινή πολυεπίπεδη και μαζική παραγωγή. Ο ήχος που ξεκίνησε στα πρώτα χρόνια του προηγούμενου αιώνα ζει και στον νέο.
πηγή: pop+rock